چیستی تاریخ و تأملات فلسفی در این حوزه، ذهن برخی از فلسفیان را به خود مشغول داشته است.
زمان و حرکت سیال آن دو چهره گویا از ظهور و بروز هستی ثابت و استوار است که تازگی و حیات نو، ظهور سیال آن می باشد. تاریخ بستر ثابت ظهور تازگی های هستی است؛ آن هستی که در ناسوت سیال است و دو چهره ثابت واقعی و گذرای تدریجی دارد. چهره ای از آن زمان است که ظرف تحقق آن جان هستی و چهره ای دیگر که ظرف ثبات و بقای عینی آن است، ربوبیت دائمی را می طلبد و اینگونه است که انسان می تواند به حیات و به زندگی گذشته خویش و دیگران بیندیشد و از خود آغاز کند و از چهره های ثابت، ظهورات گذرا را دنبال نماید و گذشتگان قافله تاریخ را همچون شخصیت خود در نظر آورد و مورد خطاب قرار دهد و خود و جامعه را زنده ببیند و یأس را از خود دور سازد و بدون هیچ تکراری تازگی ها را دنبال نماید و همواره به تلاش و شور و شعور بیندیشد و فعالیت نماید. (بیشتر…)

تاریخ عبارت است از بیان وقایع و حوادثی که در دوره زندگی بشر روی داده است و در آن فراز و نشیت ها، شکست و پیروزی ها، تلخی و شیرینی ها را به خواننده عرضه دارد. چنانکه گویی خویشتن را با آنان و حوادثی که اتفاق افتاده هم عصر و همگام می پندارد. حضرت علی (ع) در این مورد چنین می فرمایند: اگر چه من عمر دراز نکردم، مانند عمر کسانیکه پیش از من بودند، ولی در کارهای ایشان نظر کردم و در اخبارشان اندیشه نمودم، در بازمانده هایشان سیر کردم چنانکه مانند یکی از آنان گردیدم. بلکه به سبب آنچه از کارهای آن ها به من رسیده چنان شدم که گویی من با اول تا آخرشان زندگی کرده ام … . (بیشتر…)