این نوشتار کوششی است بر تحلیل رویدادها و سنجش بینش ها، کنش ها و نهادهای سیاسی در ادوار تاریخی ایران پیش از اسلام! جدایی تاریخ سیاسی ایران باستان از آنچه باید تاریخ سازی سیاسی نامید، انگیزه این نگارنده در نگارش کتاب حاضر بوده است. تاریخ نگاری با انگیزه های سیاسی سلطه گرانه، که از سده گذشته آغاز شده است، نه تنها مانع شناخت واقع بینانه و سنجش عادلانه فرمان روایان، نهادها و جنبش های سیاسی در ایران باستان گشته است، که با ارزیابی های وارونه و بت سازی از برخی شخصیت های سیاسی این دوره به بازیابی هویت تاریخی راستین مردم ایران نیز آسیب های سنگینی وارد ساخته است، و از این راه سدی گشته است در برابر همبستگی ملی و رشد و پیشرفت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این سرزمین. رویکرد علمی به تاریخ ایران باستان تنها راه گریز از تاریخ سازی های سیاسی و بت سازی های ویرانگر، و بازیابی هویت راستین تاریخی، فرهنگی مردم ایران است. این نوشتار در نخستین گام به بررسی ضرورت های بازنگری انتقادی تاریخ سیاسی ایران باستان می پردازد. پس از آن دیدگاه های بنیادی و روش های کاربردی در تاریخ نگاری های کنونی نقد و بررسی می شوند. بدنبال این دو گفتمان، ادوار گوناگون تاریخ ایران به ترتیب از کهن ترین ادوار شناخته شده تا فروپاشی حکومت ساسانی و ورود اسلام به ایران بازخوانی می گردند. نهاد سیاست در کانون این پژوهش تاریخی است که دوری و نزدیکی آن در دوره های گوناگون با اخلاق، آزادی، حقوق، ارزش های انسانی و عدالت اجتماعی مورد بررسی و سنجش و ارزیابی قرار گرفته است. دیگر نهادهای اجتماعی در ایران باستان همچون مذهب و اقتصاد و دادگستری و فرهنگ نیز در پیوند با سیاست، و نه جداگانه، بررسی گشته اند. شناخت و سنجش ماهیت و کارکرد نهاد سیاست و سامانه های مرتبط به آن در ایران و خاورمیانه باستان پیش نیاز فهم و تحلیل بسیاری از پدیده ها، روندها و تحولات تاریخ ایران پس از اسلام نیز می باشد؛ و امروز نیز راهنمای نقد و ارزیابی اندیشه ها و کنش های موجود سیاسی، و بازسازی انقلابی جامعه خواهد بود.