کارگردانی تئاتر، امروزه، هنر به معنای کامل کلمه است. کارگردانی تئاتر دیگر به فراهم آوردن وسایل بازنمایی یک متن نمایشی محدود نمی‌شود، بلکه نمایش را تداوم می‌بخشد و تغییر می‌دهد و آن را آشکار می‌سازد. کارگردانی تئاتر هنر آفرینش و بازآفرینش است و محل شناخت.
قدرت گیری کارگردانان تئاتر، از یک قرن پیش در ارائه شیوه‌های پیچیده و در ابداع قالب‌های نو ریشه دارد و از سوی دیگر بر نظریه‌های مختلف پایه گذاری شده است. در نتیجه، کارگردانی تئاتر، به گونه‌ای که امروزه می‌شناسیم، بروزهای گوناگون دارد و شاید درک بعد و معنای نوآوری‌های آن ایجاب می‌کند که دریابیم برچه چیزی مبتنی است.
هدف این کتاب، که نه کتابی فنی است و نه رساله زیباشناختی و نه حتی بررسی تاریخی، همین است و در نهایت می‌کوشد تا تحول‌های عمده‌ای را مطرح کند که خصوصیات امروزی کارگردان تئاتر را به دست می‌دهد.
این کتاب با سخن گفتن از کارگردانی نمایشی معاصر و به طور کلی کارگردانی مربوط به سی سال اخیر، از توصیف یک «میراث» آغاز می‌کند و می‌کوشد تا ریشه‌های تقریباً صدساله‌ای را تجسم بخشد که تئاتر فعلی به آن حدی که تصور می‌شود از آن نبریده است. و با سخن گفتن از هنر، به تحقیقی درباره سازماندهی تئاتر در فرانسه ختم می‌شود.

فهرست مطالب؛
– تولد مدرنیت
– مسئله متن
– به هم ریختن فضا
– ابزارهای اجرای نمایش
– دگردیسی‌های بازیگر
– کار تئاتر در فرانسه
و … .

مجموعه تئاتر امروز جهان
وجود بیش از چهارده دانشکده هنرهای نمایشی دولتی و خصوصی در سراسر کشور، به اضافه ده‌ها کلاس و کارگاه آزاد آموزش هنر بازیگری و کارگردانی، که هر ساله دست کم ۸۰۰ فارغ التحصیل متخصص و تعلیم دیده وارد بازار تولید هنرهای نمایشی می‌کنند، در جوار ۹۰۰۰۰ نفری که عضو ۴۴۰ انجمن نمایش شهرستان‌های سراسر ایران هستند، ما را در برابر مطالبات نیرویی فعال، جوان و پویا قرار می‌دهد که برای آموختن و اندوختن، بیشتر از هر زمان دیگر، نیازمند منابع و کتاب‌های پرارزش و علمی در همه زمینه‌های نظری و عملی هنر نمایش‌اند. کافی است تنها یادآوری کنیم که در زمینه نمایشنامه نویسی در سال ۱۳۸۰، حدود ۲ هزار نمایشنامه توسط درام نویسان جوان ایران به رشته تحریر درآمده است. ارقام و آمار زمینه‌های دیگر نیز بسیار درخور توجه‌اند:
– تشکیل ۱۸۰ کلاس آموزشی در گرایش‌های مختلف.
– برپایی ۸۷ جشنواره و همایش و یادواره: ۲۹ جشنواره استانی، ۶ جشنواره منطقه ای و ۵۲ جشنواره با عناوین مختلف از سوی انجمن‌های نمایشی ایران در نقاط مختلف کشور.
– تولید ۲۵۸۰ نمایش از سوی انجمن نمایش و ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی سراسر ایران.
– تعداد ۲۶ هزار اجرا از نمایش‌های تولید شده در گونه‌های مختلف.
– وجود ۹ میلیون مخاطب و تماشاگر.
– فعالیت ۲۹ هزار بازیگر، کارگردان، نویسنده، طراح و…
– ایجاد سالن های تئاتر در ۴۸ شهر از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰.
طرفه آنکه این آمار و ارقام تنها مربوط به فعالیت های ۹ ماهه اول سال ۱۳۸۰ در مراکز هنری و ادارات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. حال اگر فعالیت‌های گوناگون: ۵۵ کانون نمایش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، واحد فرهنگی – هنری بنیاد شهید، واحد آموزش و تولید حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، و سرانجام حجم بالای آموزش و تولید نمایش در ده‌ها خانه فرهنگی و فرهنگسراهای تهران و شهرستان‌ها را هم بیفزاییم، خواهیم دید با نیرو، توان، کار و خلاقیت بسیار گسترده‌تری روبرو هستیم که به علت جوانی و جستجوگری، از هر نظر نیازمند تعلیم و آموزشند. بنابراین بر اهل فن و قلم و مراکز علمی و انتشاراتی است تا در برابر استقبال گسترده و بی‌سابقه هنرمندان، دانشجویان و هنرجویان به این هنر پایه‌ای کهن و توانمند، تا آنجا که در توان دارند، بکوشند به قدر وسع و دانش خود از خرمن تجارب زنده و منابع علمی امروز دنیا توشه بردارند و به نوبه خود، پالوده و پیراسته و علمی، در دسترس این نسل جستجوگر و زنده و فعال بگذارند، تا حتی الامکان فاصله فنی و فکری خود را با آخرین تجربیات و دستاوردهای امروز جهان کم و کمتر کرده باشیم.
از این نظر تألیف و ترجمه مجموعه‌ای از کتاب‌های ارزنده و علمی که هم، ارزش دانشگاهی داشته و به کار کلاس‌های درس و تحقیق دانشگاهی بخورند، و هم مفید به حال تجربیات عملی و کارهای اجرایی گروه‌های فعال نمایشی در مراکز حرفه‌ای و تجربی، اولین دل مشغولی ما برای تألیف و انتشار این مجموعه است. به خصوص که در غیاب مراکز پژوهشی و علمی، نبود تحقیقات منظم هنرهای نمایشی، فقدان مراکز اسناد و مدارک هنری، و نیز کمبود کتاب و کتابخانه‌های تخصصی، مادر همه زمینه‌ها با کاستی‌های جدی و چشمگیری روبرو هستیم. وجود پاره‌ای پژوهش‌های سطحی – ژورنالیستی نیز که تألیفشان بسیار شتابزده صورت می‌گیرد و اغلب آنها به شدت کهنه و تکراری بوده و یا رونویسی ناشیانه از کتاب‌های دیگران و منابع خارجی‌اند و تقریباً هیچکدام به نیازهای واقعی امروز هنر و هنرمندان ایران پاسخ نمی‌گویند، تا به امروز جز غلط آموزی، سطحی‌نگری و «پخته خواری» سود دیگری در بر نداشته‌اند. گفتن ندارد که خلاقیت‌های نمایشی گوناگون هنرمندان ما زمانی به سامان بوده و از ارزش‌های مثبت و ماندگار برخوردار خواهند بود که زیربنای تئوری محکمی داشته باشند. و به درستی این مهم به دست نمی آید مگر به یاری آموزش درست، استادان فرهیخته، وجود منابع موثق و داشتن مآخذ دقیق و علمی که باب نظریات نوین یا بحث‌های تازه را بگشاید، و یا از اصول، پایه و راهکارهای نوین برای غنای زیبایی شناسی نمایش امروز سخن در میان آورد.
از سوی دیگر کثرت فرهنگ‌ها، و وجود سبک‌ها، شیوه‌ها و گونه‌های جدید تئاتر در کنار آثار گوناگون بازمانده از حوزه تمدن‌های مختلف از ۲۵۰۰ سال پیش تاکنون، فرهنگ تئاتر را چنان غنی و پیچیده و پر پشتوانه کرده است که بدون شک بدون تجهیز خود به منابع معتبر تاریخی یا تشریح اصول و روش‌های آن به یاری منابع پایه‌ای و مأخذ تشریحی نوین، امکان ندارد از دستاوردها و تجربیات گرانبار هزاران ساله این هنر در سطح جهان باخبر شویم. بنابراین تلاش ما این خواهد بود تا این مجموعه هم در زمینه نظری و عملی به نیازها پاسخ گوید و هم در باب مباحث تاریخی، ژانرها، سبک‌ها و تجربه‌های نوین، کمبودها را برطرف کند. و هدف در همه حال ارتقای سطح کمی و کیفی هنر نمایش و تأمین نیاز هنرمندان، دانش آموختگان و دوستداران این هنر در زمینه‌های فکری و فنی پر ارزش است. باشد تا در جای خود پژوهشگران، منتقدان، گزارشگران هنری و خوانندگان مختلف را نیز به کار آید. و به ویژه هنرمندان گرامی شهرستان‌های دور و نزدیک را – که امکان دسترسی کمتری به مراکز علمی و دانشگاه ها دارند – از هر نظر یاری نماید.
قطب الدین صادقی