حقوق بشر مفهومی بزرگ در اندیشه آدمی است! مفهوم حق و حقوق از قرن ها پیش و احتمالا پس از بنیان اولین جوامع و نظام های اجتماعی و سیاسی، مورد توجه قرار گرفته است. حق و تکلیف و حقوق طبیعی عناصر مهم فلسفه ها، مکاتب، ایده ها و ادیان در طول تاریخ بشر بوده است. اما در دوران مدرن، همگام با بینش انسان گرایانه و فردگرایانه مدرنیته و با پیدایش نوزایی و اصلاح در فکر و اندیشه و صنعت و دین، عصر حق مداری آغاز شد و حقوق بشر به رسمیت شناخته شد.
در دنیای جدید، حقوق بشر به مسئله ای مهم و حیاتی در هر کشوری مبدل شده و در جامعه ای مانند ایران با تمام عقب ماندگی های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، این مسئله باید جایگاهی اساسی و والا در اندیشه روشنفکران داشته باشد.
باید دانست سخن از آزادی، اختیار و دموکراسی، تکثر، کرامت و شرافت انسان و نیز پیشرفت جامعه بدون توجه به حقوق بشر معنایی ندارد.
اما برای دستیابی به این اندیشه بنیادین، تغییر در بینش انسان نسبت به خود حقوق ضروری به نظر می رسد. انسان باید بداند و بفهمد، حقوق بشر برای همگان چه «آدم» و چه «حوا» یکسان است و نژاد و رنگ و مذهب و عقیده و جنسیت تمایزی ایجاد نمی کند. البته باید به این نکته نیز توجه کند که حقوق بشر خلق کردنی نیست، بوجود آمدنی است. باید آن را ایجاد کرد و به آن احترام گذاشت؛ زیرا مسیری طولانی برای ایجاد آن، از «آدم» ابوالبشر تا «حوا» پیموده شد تا امروز که اعلامیه جهانی حقوق بشر به تصویب جهانی رسیده و راهنمای بشر برای احترام به حقوق انسان است. بنابراین رعایت و احترام به آن در هر جامعه ای لازم است.
در این مقاله سعی شده ضمن اشاره ای گذرا به فلسفه حق و حقوق طبیعی انسان، سیر تحول اندیشه حقوق بشر از دوران غفلت تا امروز (دوران مدرن) مورد بررسی قرار گیرد و زمینه های اجتماعی این اندیشه و نقش مدرنیته در آن، تجزیه و تحلیل شده و سپس ضمن اشاره به اصول مصرح در اعلامیه جهانی حقوق بشر، به چهار دیدگاه مختلف درباره حقوق بشر نیز توجه شده است.