معلم و نقش آن در تعلیم و تربیت، از مسائلی نیست که در اهمیت آن تردیدی وجود داشته باشد. معلم از عوامل مهم تأثیرگذار در امور تعلیم و تربیت می‌باشد. معلم در تمامی عرصه‌های وجودی دانش‌آموزان از جمله بُعد عقلانی، می‌تواند نقش عمده و مهمی ایفاء کند.
در این مقاله سعی شده است تا نقش معلم را در توسعه و رشد عقلی دانش‌آموزان مورد بررسی و از روش مورد استفاده قرآن، برای این امر بهره برده شده است.

مقدمه
در فرهنگ اسلامی، معلم جایگاه ممتاز و ارجمندی دارد. از نظر منطق قرآن، خالق هستی اولین معلم است؛ زیرا او اولین کسی است که به ابوالبشر اسمای الهی را تعلیم داد. قرآن اولین برنامه‌اش را با خواندن آغاز کرد و به ابزار خواندن و نوشتن یعنی «قلم» سوگند یاد نمود. پس از خداوند رسول مکرم اسلام (ص)، معلم بزرگ بشر می‌باشد. چنانکه از ایشان روایت شده است: «من برای آموزش مردم، از طرف خدا فرستاده شده‌ام».
در مرحله بعد از وجود شریف ایشان، امامان معصوم (ع) از معلمان تأثیرگذار در روح و روان و اندیشه انسانند. از منظر قرآن و اسلام، معلم و آموزگار به نحوی با خداوند و رسولان و امامان سنخیت داشته و از نظر نقش باهم همسانند. شاعر این جایگاه و نقش را به زیبایی ترسیم نموده و درباره مقام رفیع معلم فرموده است:
آموزگار گرچه خداوندگار نیست *** بعد از خدای برتر از آموزگار نیست
آموزگار خلقت انسان نمی‌کند *** کاین نقش جز به عهده حق واگذار نیست
لیکن به کار تربیت روح آدمی *** آموزگار خوب کم از کردگار نیست
به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری معلم در ابعاد وجودی دانش آموزان از جمله بعد عقلانی در تعلیم و تربیت از اهمیت ویژه برخوردار است. دین اسلام دینی است که به ابعاد مختلف وجودی انسان نظر می‌نماید. همه جهات را مد نظر قرار می‌دهد. بُعد بدنی و جسمی، بُعد عاطفی، معنوی، و از جمله بعد عقلانی انسان از مسائلی است که در کانون توجه مکتب اسلام است. از این رو در این مقاله خواهیم کوشید نقش معلم را در توسعه و رشد عقلانیت و بعد عقلانی دانش آموزان بررسی نماییم و از روش مورد استفاده در قرآن برای این امر بهره خواهیم برد.