معرفی کتاب مسئولیت شناسی
هر انسان عاقلی از زمانی که به بلوغ میرسد او را «مکلف» مینامند. مکلف یعنی کسی که از سوی خدای متعال مسئولیتهایی بر دوش او نهاده شده است. تمام فقه و اصول فقه، حول محور «حق الطاعه» یا «رابطه عبد با مولی» میچرخد و در واقع بیان کننده مسئولیت هر انسانی به عنوان «عبد» در برابر خدای متعال به عنوان «مولای حقیقی» است. رابطه حق و تکلیف و اینکه هر حقی تکلیفی را به دنبال داشته و هر تکلیفی نیز حقوقی را پدید میآورد اینگونه مباحث همه به نوعی بیان کننده مسئولیت انسان در برابر خدای متعال و در برابر جامعه هستند. مسئولیت انسان نسبت به بدن و سرنوشت خود و نیز مسئولیت او در برابر محیط زیست بخشی دیگر از این مبحث مهم بشمار میروند.
بحث از مسئولیت شناسی و عمل به آن از مباحث میان رشتهای است که از طرفی به حوزه اخلاق مرتبط میشود و از طرف دیگر مربوط به علوم اجتماعی و رفتاری است و از جهت دیگر بحث کلامی و فلسفی است زیرا بحث از علت غائی و هدف از انجام کارها است و اینکه آیا خداوند نیز در برابر کارهای خود مسئولیت دارد یا فقط انسان است که باید پاسخگو بوده و غرض و هدفی باید داشته باشد.
اثر حاضر از جهات مختلف این مسأله مهم را مورد بررسی قرار داده و در واقع این مسأله که یکی از مباحث کلیدی در بحث «سبک زندگی اسلامی» است نیاز و ضرورتی است که هر فرد و جامعهای باید خود را متعهد به آن دانسته و دغدغه فکری نسبت به آن داشته باشد. هر کسی باید طوری عمل کند که اگر عمل او قانون شد، دیگران نیز بتوانند به آن عمل کنند و برای جامعه مفید باشد.
مؤلف محترم این اثر بحث مسئولیت شناسی را از منظر آیات شریفه قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده و با ذکر کلماتی از بعضی بزرگان و دانشمندان آن را آسان تر نموده است.
مقدمه مؤلف:
آدمی برترین موجود و جانشین پروردگار در کره خاکی است. البته دستیابی به این مقام به سادگی میسر نمیشود، بلکه تلاش و ممارست بسیاری را میطلبد. انسان، در این دنیا که به سان گذرگاهی است، در میان دو راه قرار دارد که یکی او را به شفاوت و بدبختی و دیگری به سعادت و کمال میرساند. هدف از آفرینش انسان این است که با انتخاب راه صحیح و طی کردن صراط مستقیم، به مقام قرب الاهی نائل شود و این میسر نیست مگر اینکه به دعوت خداوند، لبیک گوید و با بهرهگیری از تعالیم روشنگر وحی، نیک و بد را باز شناسد و پس از آشنایی با وظایف و مسئولیت های خویش، در عمل به آنها کمر همت بندد.
از جمله مفاهیمی که اهمیت ویژهای در اسلام دارد، مسئله «مسئولیت» و «مسئولیت پذیری» است. مسئول یعنی شخصی که کاری بر عهده اوست و اگر به آن عمل نکند، از او بازخواست میشود. به عبارت دیگر، مسئولیت یعنی موظف بودن به انجام کار و پاسخگو بودن در قبال آن.
بنابراین میتوان مسئولیت پذیری را از نظر مفهومی مشتمل بر این موارد دانست:
ادای تکلیف؛ تعهد در انجام کار؛ پاسخگو بودن در برابر مطالبات؛ گزارش دهی از کارکردهای مدیریتی.
در این کتاب به ابعاد مسئولیت و مسئولیت پذیری پرداخته شده و به دو بخش مسئولیتهای «معنوی و الاهی» و مسئولیتهای «دنیوی و انسانی» تقسیم گردیده است. دامنه این مسئولیتها مشتمل بر وظایف و تعهدهای فردی، اجتماعی، فرهنگی و الاهی است که سعی شده است هر یک از موارد مذکور با بررسی آیات قرآن و کلام اهل بیت (ع) و نقل سیره بزرگان و دانشوران برای خوانندگان به نمایش گذاشته شود. به عبارت دیگر این مباحث آشنایی با سبک زندگی اسلامی است که عمل به آنها میتواند انسان را به سعادت نهایی برساند.